سبك ايراني – اسلامي؛ حلقه مفقوده طراحي شهري در ايران

قبل از دوره قاجار ، زماني كه پادشاهان ايران ، پس از سفرهاي مكرر به كشورهاي اروپايي ، مي خواستند با آنها يك رنگ باشند ، تصميم گرفتند از معماري و برنامه ريزي شهري مدرن اروپا تقليد كنند ، شهرها و مناطق شهري ايران استقلال ، فرديت و هويت خود را داشتند. م Compلفه هايي كه در نهايت منجر به تعريف مفاهيم بزرگتري مانند تعلق و احساس شهروندي شدند ، اما پس از مدرنيزاسيون دوره قاجار و مدرنيته دوران پهلوي علاقه به بومي گرايي ، روزنامه هويت محلي به ايران بازگشت.

در اذهان عمومي امروزه در بيشتر شهرهاي بزرگ ايران ، آنچه در ذهن مردم شكل مي گيرد چيزي نيست جز مجموعه اي از ساختمانها ، خيابانها ، بزرگراهها ، دفاتر ، پاركها ، با “اشكال و اشكال” متفاوت. در واقع ، در حال حاضر شهرهاي ايران از اصول توسعه شهري محلي پيروي نمي كنند. اين يك بحران هويت دارد و با ادامه آن ، اين بحران در حال تعميق است. اين مشكل از دو قرن پيش آغاز شد ، زماني كه علي رغم بهره مندي از ميراث غني و دستاوردهاي فرهنگي كشور ، از تظاهرات غير بومي نااميدي به وجود آمد و تا به امروز ، بسياري از فراموشي هاي ناخواسته هويت محلي وجود دارد.

در ايران امروز سبك شهري ايراني اسلامي در زماني پياده سازي شده است كه از يك سو شبكه هاي اجتماعي و شبكه هاي ماهواره اي باورها ، جهان بيني ، ترجيحات و سليقه مردم را تغيير مي دهند و از سوي ديگر دانشگاه ها و مراكز آموزشي توجه بيشتري به آنها دارند. درباره آموزش معماري و شهرسازي غربي. نتيجه اين وضعيت اين است كه اصول معماري ايراني اسلامي ، برنامه ريزي شهري كه از اعماق آداب و رسوم ايراني ، اسلامي برخاسته و نيازهاي مردم ايران را بهتر برآورده مي كرد ، جاي خود را به پروژه هاي عجيب و ناشناخته شهري داد كه كمي به نظر مي رسد براي لذت هنري ، آنها هيچ احساس يا اعتقادات بومي-نوستالژيكي را به شهروندان منتقل نمي كنند. چنين شرايطي تقويت هويت اصيل ايراني اسلامي ، نياز به احياي فرهنگ ، توسعه شهري و معماري را به يك ضرورت انكارناپذير تبديل كرده است.

اگر فرآيند طراحي شهري با روند طراحي آنها و آداب و رسوم ايراني مطابقت داشته باشد ، “طراحي شهري” در ايران مي تواند به اهداف عالي انساني خود يعني ايجاد يك محيط شهري براي بهبود كيفيت آنها دست يابد. اسلام بايد اساس هر تصميمي در پروژه هاي توسعه شهري باشد.

معماري و برنامه ريزي شهري ايراني اسلامي با ويژگي هايي از جمله پوپوليسم ، پرهيز از بي فايده بودن ، آينده نگري ، تعادل ، پالايش ، وحدت ، سادگي و شفافيت شناخته شده است كه قديمي نيستند. در اين سبك از طراحي ، نمادگرايي و رمزنگاري براي پيچيدگي ، گيج كردن ، نشان دادن كار به معمار نيست ، بلكه براي دادن ب carefulعد دقيق به كار است. زيرا ايرانيان براي هر عمل و پديده اي اصول آسماني ، معنوي و مثال زدني را در نظر گرفته اند. از ديگر ويژگيهاي برنامه ريزي شهري ايراني – اسلامي ، اهميتي است كه به جنبه مراقبت از زندگي بشر مي دهد ، در عين حال نيازها و خواسته هاي مادي شهروندان را ناديده نمي گيرد.

برنامه ريزي شهري ايراني اسلامي بر اساس ويژگي هايي از جمله توسعه عرضي شهرها به جاي رشد طولي ، گسترش فضاي سبز با توجه به عناصر اقليمي ، بومي و فرهنگي هر منطقه صورت گرفته و از شكل گيري يكسان شهرها و مناطق جلوگيري مي كند. در تزئينات و مبلمان شهري ايراني – اسلامي ، هر شهر براساس منشأ تاريخي ، بومي و فرهنگي خود ، عناصر معماري – شهري خاص خود را خواهد داشت و از اين رو داراي هويت ملي – مذهبي خواهد بود. چنين زمينه اي منجر به اين واقعيت مي شود كه سبك زندگي جمعيت هر منطقه براساس ويژگي هاي تاريخي ، فرهنگي ، مذهبي ، فضايي و اقليمي آن منطقه شكل گرفته و تقويت مي شود. در نتيجه ، ارتقا معماري ايراني اسلامي و برنامه ريزي شهري نه تنها طراوت معنوي ، فكري و بصري و صلح را براي افراد ، جامعه و خانواده ها فراهم مي كند ، بلكه بنيان تقويت هويت ملي ، مذهبي و بومي را ايجاد مي كند ، در نتيجه باعث افزايش احساس شهروندي و مسئوليت مي شود. لايه هاي مختلف جامعه را فراهم مي كند.

بنابراين ، توسعه شهري ايراني – اسلامي از نظر ظاهري محدود به اشكال خاص نيست. درعوض ، ريشه در يك رابطه معنوي بازتابنده خاص دارد. در نتيجه ، توسعه شهري از اين طريق منجر به گسترش ، تقويت و حل بسياري از مشكلات هويتي مي شود كه جامعه ايران در حال حاضر از طرق مختلف با آن دست و پنجه نرم مي كند.

براي دستيابي به اين هدف ، طراحان و برنامه ريزان شهري ايراني ضمن اينكه از تجربيات مدرن در زمينه معماري و شهرسازي درس مي گيرند ، بايد صرفاً از تقليد از چنين دستاوردهايي ، انتقال كوركورانه آنها در سراسر كشور و همچنين زمينه هاي بومي ، فرهنگ ، طبيعت و مسائل زيست محيطي هر شهر خودداري كنند. ، نيازها و انتظارات شهروندان از طراحي شهري و الزامات بصري. همچنين درگير كردن مردم ، به ويژه نسل جوان ، در تماس با نخبگان دانشگاهي ، مذهبي و فرهنگي و مشاوره دادن به آنها در مورد چگونگي بكار بردن ارزشها و هنجارهاي ايراني اسلامي در ساختار شهري پايدار ، يك الزام جدي است.

* استاد دانشگاه